17 Φεβρουαρίου 1914: Αυτόνομη Β. Ήπειρος

Πόσοι θυμούνται ότι η 17η Φεβρουαρίου είναι η ιστορική επέτειος της αυτονομίας της Β. Ηπείρου; Πόσοι γνωρίζουν ότι η Β. Ήπειρος απελευθερώθηκε τρεις φορές από τον Ελληνικό Στρατό;

Ας γυρίσουμε στην εποχή των βαλκανικών πολέμων. Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21 Φεβρουαρίου 1913) από τον τουρκικό ζυγό, ο Ελληνικός στρατός συνεχίζει ελευθερώνοντας μία μία και τις πόλεις της Βορείου Ηπείρου μέχρι έξω από τον Αυλώνα. Μερικές μάλιστα πόλεις είχαν ανακτήσει νωρίτερα την ελευθερία τους, όπως η Χειμάρρα με τον Σπ. Σπυρομήλιο (5/10/1912) και η Κορυτσά με τον Παν. Δαγκλή (7/12/1912).

Στις 17 Δεκεμβρίου 1913 η Ιταλία και η Αυστροουγκαρία, με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας δημιουργούν για πρώτη φορά το Αλβανικό κράτος, περιέχοντας στα όριά του και τη Βόρειο Ήπειρο. Από τότε το βόρειο τμήμα της Ηπείρου πέρασε στην ιστορία ως «Βόρειος Ήπειρος». Μάλιστα εκβιάζουν την Ελληνική κυβέρνηση να διαλέξει μεταξύ νησιών ανατολικού Αιγαίου και Βορείου Ηπείρου.

Το γεγονός αυτό ανάγκασε τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό να ξεσηκωθεί προχωρώντας σε ένοπλη εξέγερση με αποκορύφωμα την ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ στις 17 Φεβρουαρίου 1914. Σχηματίσθηκε Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο και μέλη τους ηρωικούς Μητροπολίτες Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, Βελλάς & Κονίτσης Σπυρίδωνα και Κορυτσάς Γερμανό.

Υψώνεται η σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου. Ενταγμένος ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός σε εθελοντικά σώματα & «ιερούς λόχους» ελευθερώνει τη Βόρειο Ήπειρο υποχρεώνοντας τους Αλβανούς να υπογράψουν στις 17 Μαΐου 1914 το Πρωτόκολλο της Κερκύρας. Σύμφωνα με αυτό αναγνωρίζονταν η αυτονομία και το αυτοδιοίκητο της Βορείου Ηπείρου, ελευθερία σχολείων, γλώσσας, θρησκείας, επί πλέον δε το δικαίωμα να έχουν οι Βορειοηπειρώτες δικό τους Στρατό και δική τους Χωροφυλακή. Ονομάζεται η περιοχή «Ήπειρος» και οι κάτοικοι της ονομάζονται «Ηπειρώτες» και όχι «Αλβανοί».

Η έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και η έκρυθμη κατάσταση στην Αλβανία αναγκάζει τους Ευρωπαίους να επιτρέψουν την είσοδο του Ελληνικού στρατού στη Βόρειο Ήπειρο. Στις 14 Οκτωβρίου 1914 ο Ελληνικός Στρατός ελευθερώνει για 2η φορά τη Β. Ήπειρο. Η ένωση της Βορείου Ηπείρου με την Ελλάδα επισημοποιήθηκε από τη συμμετοχή 16 αντιπροσώπων της στη Βουλή των Ελλήνων.

Ο διχασμός, όμως, Βενιζέλου - Κωνσταντίνου έδωσε την ευκαιρία στους Ευρωπαίους προστάτες των Αλβανών να αποσπάσουν και πάλι τη Βόρειο Ήπειρο από τον εθνικό κορμό.

Στη δεκαετία του 1920 ο αλβανικός εθνικισμός απέκοψε πραξικοπηματικά την Αλβανική Εκκλησία από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Προσπάθησε μάλιστα να επιβάλει ως λειτουργική γλώσσα παντού την Αλβανική. Στη δεκαετία του 1930 ο βασιλιάς Ζιώγου επιτέθηκε εναντίον της Ελληνικής παιδείας. Οι Βορειοηπειρώτες προσφεύγουν στο δικαστήριο της Χάγης και δικαιώνονται (1935).

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 στο πλευρό των Ιταλικών μεραρχιών εισέβαλαν και δύο Αλβανικές εναντίον της Ελλάδος. Ο Ελληνικός στρατός προήλασε νικηφόρα. Για 3η φορά ελευθερώθηκε η Β. Ήπειρος.

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελληνική Κυβέρνηση ζήτησε στη Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι (30/08/1946) την ένωση της Β. Ηπείρου με την Ελλάδα. Το ζήτημα παραπέμφθηκε -ύστερα από αντιδράσεις του Σοβιετικού Υπουργού Εξωτερικών Μολότωφ και άλλων κομμουνιστικών κρατών- στο Συμβούλιο Υπουργών των Εξωτερικών των Μεγάλων Δυνάμεων (Γαλλία, ΗΠΑ, Μεγ. Βρετανία, Ρωσία) που έγινε στη Νέα Υόρκη (4 Νοεμβρίου έως 12 Δεκεμβρίου 1946). Το Συμβούλιο ανέβαλε τη λήψη αποφάσεων ως προς το Βορειοηπειρωτικό για μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης με την Αυστρία και τη Γερμανία. Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα, αν και «ξεχάστηκε» μετά το 1990 από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ – ΝΔ, εκκρεμεί και περιμένει τη λύση του.

Ιωάννης Βατάτζης

Ο Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης (1193 - 1254) ήταν ο δεύτερος αυτοκράτορας της Νικαίας, διάδοχος και γαμπρός του Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρη. Συνετός κυβερνήτης και ικανός στρατιωτικός πέτυχε στην τριανταδιάχρονη βασιλεία του (1222 - 1254) να υπερδιπλασιάσει τις κτήσεις που παρέλαβε και να ανορθώσει κοινωνικά και οικονομικά το κράτος, θέτοντας τις βάσεις για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης.

Ο Βατάτζης υπήρξε ο προστάτης της αγροτικής τάξης. Έκανε μεγάλη απογραφή (κάτι σαν Εθνικό Κτηματολόγιο) και επίταξε κατόπιν τεμάχια γης από τους αριστοκράτες και τα διένειμε σε όλους τους φτωχούς υπηκόους του, ώστε να ζουν άνετα και ανθρώπινα!

Πατάσσοντας με κάθε τρόπο την εκμετάλλευση του λαού, νιώθοντας κάθε λεπτό όχι σαν βασιλιάς, αλλά ως ταγμένος από το Θεό να βοηθάει το λαό του και τους αδικουμένους, μπόρεσε να εφαρμόσει πολιτική ελαφριάς φορολογίας, χωρίς να παρατηρηθεί ποτέ έλλειψη οικονομικών πόρων. Ίδρυσε πτωχοκομεία, νοσοκομεία, γηροκομεία, βιβλιοθήκες.

Περιόρισε τις εισαγωγές ειδών πολυτελείας και με το προσωπικό του παράδειγμα προέτρεψε τον λαό να αποφεύγει την πολυτέλεια και τη χλιδή. Αναφέρεται ότι, όταν κάποτε τον συνάντησε το γιο και διάδοχό του Θεόδωρο στο κυνήγι να φορά πολυτελή ρούχα, αρνήθηκε να τον χαιρετήσει! Και όταν το παιδί του τον ρώτησε σε τι είχε σφάλει, ο Ιωάννης απάντησε ότι εκείνα τα μεταξωτά και χρυσοΰφαντα που φορούσε ο γιος του ήταν από το αίμα του λαού του και πως θα έπρεπε να ξέρει ότι κάθε έξοδο, πρέπει να γίνεται για τον λαό, διότι ο πλούτος των βασιλέων στο λαό ανήκει!

Στην ιστορία έμεινε το «ωάτον» στέμμα που πρόσφερε στην γυναίκα του. Επρόκειτο για ένα στέμμα κατασκευασμένο από μαργαριτάρια, το οποίο χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από τις πωλήσεις αυγών του κτήματός του. Με αυτόν τον τρόπο ήθελε να δείξει που μπορεί να φτάσει κάποιος με συνετή και συνεπή διαχείριση.

Μάλιστα, αναφέρεται ότι ασχολείτο και ο ίδιος με αγροτικές εργασίες στα κτήματά του, όταν του το επέτρεπαν οι κρατικές υποθέσεις. Άλλωστε, ανάγκασε τους ευγενείς να πράττουν το ίδιο.

Σπουδαία άνθηση γνώρισαν τα γράμματα και οι τέχνες. Ο αυτοκράτορας έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον για την παιδεία και τις επιστήμες.

Όλα αυτά διασφαλίστηκαν με την ισχυρή φρούρηση των συνόρων. Χτίστηκαν και επανδρώθηκαν ισχυρά φρούρια κατά μήκος των συνόρων και χορηγήθηκαν ατέλειες σε συνοριακούς πληθυσμούς. Ουσιαστικά αναβίωσε ο θεσμός των ακριτών, χάρις στην επανίδρυση των στρατιωτικών αγροκτημάτων. Η άμυνα και προστασία των συνόρων ήταν αποτελεσματική όσο λίγες φορές.

Το πρωτοπόρο έργο του τον καθιστά πρότυπο ηγέτη. Η σύγκριση του με τους ηγέτες του Ελληνισμού των τελευταίων δεκαετιών είναι συντριπτική. Για αυτό το λόγο και κρύβεται επιμελώς στα μαθητικά βιβλία Ιστορίας.

Αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του αναγνωρίστηκε ως Άγιος και η μνήμη του ετιμάτο με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα.