Η ανανεωτική δύναμη της Ελληνορθόδοξης Παράδοσης

Εφημερίδα "Έρευνα"
31 Ιανουαρίου 2008, σελ. 7


Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει και η Ελληνική Παιδεία τιμά τους Τρεις μεγάλους Ιεράρχες και Οικουμενικούς Διδασκάλους, γιατί σε μία εποχή σύγχυσης και φανατισμού τόλμησαν με το έργο τους να συνθέσουν δημιουργικά την ελληνική σκέψη και το χριστιανικό πνεύμα. Αυτό τους καταξίωσε ως θεμελιωτές της ελληνορθόδοξης σκέψης και παιδείας. Ο Μέγας Βασίλειος ήταν ο Αριστοτέλης του Χριστιανισμού. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος ο Πλάτωνας της χριστιανικής φιλοσοφίας και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Δημοσθένης της χριστιανικής αγάπης.

Από το 12ο αιώνα συνεορτάζονται στις 30 Ιανουαρίου ως τρεις μεγάλοι Φωστήρες της οικουμένης και από το 1838 καθιερώνεται η εορτή τους ως εορτή της Παιδείας.

Από όποια θέση και αν κατείχαν, με όσα μέσα διέθεταν, δίδαξαν, στήριξαν, παρηγόρησαν, ενίσχυσαν τους συνανθρώπους τους. Αγάπησαν ο,τι ωραίο και αληθινό υπάρχει στον άνθρωπο και του έδειξαν την άλλη προοπτική του, εκείνη που σήμερα τείνει να απωθηθεί.

Είναι γεγονός ότι στην εποχή μας παρά τις Διακηρύξεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, απειλείται με αφανισμό η αξία του ανθρώπινου προσώπου. Οι ανθρώπινες κοινωνίες -όμηροι μίας κακώς νοούμενης παγκοσμιοποίησης- διολισθαίνουν προς τις απαξίες. Στα πλαίσια ενός νοσηρού ατομικισμού προβάλλονται ως κυρίαρχες επιδιώξεις το χρήμα, η δημοσιότητα και η ηδονοθηρία, χωρίς αρχές, χωρίς όρια και χωρίς αναστολές.

Ταυτόχρονα μία μίσθαρνη και υπέρ-προβεβλημένη «θολή» κουλτούρα χλευάζει εσκεμμένα τις διαχρονικές και οικουμενικές παραδοσιακές αξίες, ενώ αποθεώνει μέσω γοητευτικών συνθημάτων (όπως ο νέο-φιλελευθερισμός και η πολύ-πολιτισμικότητα) μία τάση ψευτοπροοδευτισμού, η οποία απέχει πολύ από μία ιδεολογία γνήσιας προόδου, αλλά εξυπηρετεί απόλυτα τα οικονομικά και εξουσιαστικά συμφέροντα των ισχυρών της Νέας Τάξης.

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο περισσότερο από ποτέ οφείλει να προσφέρει όραμα στη νεολαία. Να διαφυλάττει τις Θερμοπύλες των διαχρονικών αξιών. Να διδάσκει ήθος, σεμνότητα και αρετή. Το σχολείο επιβάλλεται να αναλάβει ξανά ένα ρόλο τον οποίο παθητικά έχει παραχωρήσει στους ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης, οι οποίοι δρουν με γνώμονα την τηλεθέαση και το κέρδος, όχι την ποιότητα. Να διαπλάθει χαρακτήρες. Μη λησμονούμε πως ο σκοπός της Παιδείας είναι ανθρωποπλαστικός, όπως είχε επισημάνει και ο Πλάτων.

Ας σκεφτούν σοβαρά οι ιθύνοντες της σύγχρονης ελληνικής Παιδείας ποιον τύπο ανθρώπου θέλουν να διαμορφώσουν. Τι είδους ελληνική κοινωνία δηλ. επιθυμούμε μετά από 20 χρόνια.

Οι Τρεις Ιεράρχες μας δείχνουν τη σημασία της αληθινής παιδείας: Σπουδάζουμε όχι μόνο για να προσλάβουμε κάποιες εξειδικευμένες γνώσεις, αλλά κυρίως για να καλλιεργηθούμε και να προσφέρουμε στον συνάνθρωπό μας.

Θα είναι τραγικό εάν εμείς οι Έλληνες αποξενωθούμε από την ελληνορθόδοξη παράδοση και θελήσουμε να την υποκαταστήσουμε με καταναλωτικές και ηδονοθηρικές εξαρτήσεις. Ως σκεπτόμενοι άνθρωποι που αναζητούμε κάτι αληθινό, ας συνειδητοποιήσουμε την ανανεωτική δύναμη της ελληνορθόδοξης παράδοσης.

Oι αξίες της είναι τα μεγάλα κεφάλαια που πλουτίζουν το γένος, την πατρίδα και τον πολιτισμό μας. Αν αρνηθούμε την κληρονομιά μας, θα καταλήξουμε μία κατακερματισμένη κοινωνία, όπου ο ένας δε θα διστάζει να βλάψει πολύ τον πλησίον για να κερδίσει έστω και ελάχιστα.

Οι Τρεις Ιεράρχες έχουν δείξει την πολύτιμη ανανεωτική δύναμη της σύνθεσης των θησαυρών της ελληνικής παράδοσης με ό,τι πιο θετικό από τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Άραγε, οι άνθρωποι του 21ου έχουμε την εσωτερική δύναμη να τους μιμηθούμε;

Τα ορόσημα στο «Μακεδονικό»

Ι΄ μέρος: «Από εδώ και εμπρός»

Εφημερίδα "Έρευνα"
24 Ιανουαρίου 2008, σελ. 7


Σήμερα, υπολογίζεται ότι στο κράτος των Σκοπίων δραστηριοποιούνται περίπου 200 μικρές και μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, όταν το ποσοστό ανεργίας είναι πάνω από 40%. Θα πρέπει να τους πιέσουμε να σκεφτούν τι θα συμβεί, αν περιοριστούν δραστικά οι ελληνικές επενδύσεις.

Το παράδοξο είναι άτι η Ελλάδα με τη στάση της συντηρεί πρακτικά το κράτος των Σκοπίων, ενώ η άλλη πλευρά συνεχίζει την προπαγάνδα, τον αλυτρωτισμό και την κακοποίηση της ιστορικής πραγματικότητας προσβάλλοντας την Εθνική μας ταυτότητα.

Ας θυμηθούμε ακόμα τις επιθέσεις νεαρών Σλάβων κατά του Ελληνικού Γραφείου Τύπου στα Σκόπια και κατά της Σημαίας μας. Πόσοι γνωρίζουν τον συνεχή και ανηλεή διωγμό κατά των υπηκόων της ΠΓΔΜ που τολμούν να δηλώσουν την ελληνική καταγωγή και συνείδηση τους; Στα Σκόπια έχουν αναγνωριστεί επτά εθνότητες αλλά -παρά την παρουσία 180.000 Ελλήνων εκεί- δεν αναγνωρίζεται ελληνική εθνότητα.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις όλα αυτά τα χρόνια μετέθεταν το πρόβλημα στο μέλλον. Σήμερα τρεις από τις πέντε χώρες του Συμβουλίου Ασφαλείας –ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα- έχουν αναγνωρίσει τα Σκόπια ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Προς το παρόν η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να στηρίζει την ελληνική θέση, όμως η υπομονή των εταίρων μας αρχίζει να εξαντλείται, ενώ υπάρχουν και χώρες που πιθανώς θα προχωρήσουν σε μονομερείς αναγνωρίσεις, όπως η Σλοβενία που έχει αναγνωρίσει τα Σκόπια με το συνταγματικό τους όνομα.

Το «Μακεδονικό» εντάσσεται στο πλέγμα των προβλημάτων στα Βαλκάνια και θα επηρεαστεί άμεσα από τις εξελίξεις στο Κοσσυφοπέδιο και κυρίως το πως θα αντιδράσουν η Σερβία και η Ρωσία στη λύση που θα προσπαθήσουν να επιβάλλουν οι Αμερικανοί.

Άλλωστε ο επόμενος στόχος του αλβανικού εθνικισμού είναι το Τέτοβο. Οι Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου έχουν ανακοινώσει πως δεν αναγνωρίζουν τα σύνορα Κοσσυφοπεδίου – Σκοπίων. Τα διαλυτικά φαινόμενα θα πάρουν τότε τη μορφή χιονοστιβάδας, καθώς η Βουλγαρία θεωρεί τους Σλάβους των Σκοπίων προέκταση του Βουλγαρικού έθνους.

Το μόνο σίγουρο για όσους μελετούν Ιστορία είναι πως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα τις εξελίξεις στα Βαλκάνια. Πάντως, καμία ελληνική ηγεσία δεν νομιμοποιείται να παραχωρήσει άνομα, Ιστορία και εθνική αξιοπρέπεια σε ένα τεχνητό μόρφωμα, το οποίο μπορεί και να διαλυθεί.

Μία έντιμη λύση υπάρχει: ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ για το αν δέχεται ο Ελληνικός Λαός συμβιβαστική λύση (σύνθετη ή διπλή ονομασία). Έτσι, η ελληνική ηγεσία αφενός θα θωρακιστεί με ένα ατράνταχτο επιχείρημα, ώστε να μην πιέζεται από τους συμμάχους της να υποχωρήσει, αφετέρου θα καταδείξει προς κάθε κατεύθυνση την σημασία του ονόματος «Μακεδονία» για τον Ελληνικό Λαό.

Υπενθυμίζουμε πως ο Χαβιέ Σολάνα έπεισε σε λίγες ώρες τους επικεφαλής της Γιουγκοσλαβίας να μετονομάσουν το κρότος τους σε "Σερβία και Μαυροβούνιο". Μπορούμε, λοιπόν, να κερδίσουμε την μάχη του ονόματος.

Τα ορόσημα στο «Μακεδονικό»

Θ΄ μέρος: Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τη «Δημοκρατία της Μακεδονίας»

Εφημερίδα "Έρευνα"
17 Ιανουαρίου 2008, σελ. 7


Στις 11 Ιανουαρίου 2002 σε νέα έκθεση της «Ομάδας κρούσης για τα Βαλκάνια» επισημαίνεται η άμεση ανάγκη αναγνώρισης των Σκοπίων σαν «Μακεδονία» από τις ΗΠΑ. Έφερε τις υπογραφές των George Soros, Morton Abramovich, Eddie Josephs και Weslie Clark (του στρατηγού που ισοπέδωσε τα σχολεία και τα νοσοκομεία της Σερβίας).

Το Σεπτέμβριο του 2002 έληξε η Ενδιάμεση Συμφωνία η οποία παρατάθηκε «σιωπηλώς».

Ακολούθως οι ΗΠΑ υπέγραψε δύο διακρατικές συμφωνίες με την ΠΓΔΜ, στις οποίες η χώρα αναφέρεται με το όνομα «Μακεδονία». Η πρώτη τον Ιούνιο του 2003 για την εξαίρεση των Αμερικανών πολιτών από τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και η δεύτερη στις 11 Οκτωβρίου του 2004 όταν ο Donald Ramsfeld υπέγραψε αμυντική συμφωνία με τα Σκόπια.

Η Αμερική χρησιμοποίησε ως επιχείρημα την πιθανή αναβίωση των διακοινοτικών διαφορών (Σλάβων και Αλβανών) και έγινε λόγος για κίνηση που θα ενίσχυε την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ εν όψει του δημοψηφίσματος της 7 Νοεμβρίου που απαίτησε η εθνικιστική αντιπολίτευση (για την ακύρωση του νόμου που εφάρμοζε στην πράξη τη Συμφωνία της Αχρίδας).. Τελικά το δημοψήφισμα απέτυχε και το αλβανικό στοιχείο δυτικά του Βαρδάρη απολαμβάνει de facto αυτονομία.

Το Νοέμβριο 2004, μία μόνο μέρα μετά την επανεκλογή του προέδρου George Bush (του νεότερου), οι ΗΠΑ αναγνώρισαν τα Σκόπια σαν «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Τον Απρίλιο του 2005 ακολούθησε η πρόταση του Mathew Nimitz, ειδικού διαμεσολαβητή του ΟΗΕ, για το όνομα «Republika Makedonija - Skopje» για τη διεθνή παρουσία της ΠΓΔΜ. Τα Σκόπια θα διατηρούσαν τη συνταγματική τους ονομασία τόσο για εσωτερική χρήση όσο και για τις διμερείς διπλωματικές σχέσεις που έχουν συνάψει με όσες χώρες τα είχαν αναγνωρίσει ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους ο κ. Nimitz κατέθεσε νέα πρόταση, περισσότερο φιλοσκοπιανή. Ηταν η διπλή ονομασία «Republica Makedonija / Republica Makedonija-Skopjie». Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, η Ελλάδα θα μπορούσε να χρησιμοποιεί το δεύτερο όνομα στη διμερή της επικοινωνία με τα Σκόπια, ενώ η ΠΓΔΜ θα αναφερόταν στους διεθνείς οργανισμούς με το πρώτο (στη λατινική γραφή) ως το 2008 και ακολούθως με το συνταγματικό της όνομα «Republic of Macedonia» (στα αγγλικά και μεταφρασμένο). Η ελληνική πλευρά απέρριψε την πρόταση.

Τα ορόσημα στο «Μακεδονικό»

Η΄ μέρος: Μετά την «Ενδιάμεση Συμφωνία»

Εφημερίδα "Έρευνα"
10 Ιανουαρίου 2008, σελ. 7


Τον Απρίλιο του 1996, η κυβέρνηση Μιλόσεβιτς αναγνώρισε τα Σκόπια σαν «Μακεδονία», παρά την αντίδραση της σερβικής Εκκλησίας και του Β. Κοστούνιτσα. Ο τότε Γερμανός υπ. Εξωτερικών Klaus Kinkel είχε υποσχεθεί στον Μιλόσεβιτς ως αντάλλαγμα γερμανική βοήθεια για την ανάπτυξη της Σερβίας. Αλλά και ο ίδιος ο Μιλόσεβιτς ήλπιζε ότι με αυτή την κίνηση θα μπορούσε να απλώσει την επιρροή της χώρας του στο γειτονικό κρατίδιο με το οποίο δεν είχε εμπλακεί σε πόλεμο.

Το 1997, η κρίση στο Κοσσυφοπέδιο «παγώνει» τον διάλογο για την ονομασία, καθώς η κυβέρνηση των Σκοπίων δεν δέχτηκε καμία συζήτηση για το θέμα του ονόματος και εμείς από την πλευρά μας το αφήσαμε σχεδόν να ξεχαστεί. Οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις των δύο χωρών αναπτύσσονται, με την Ελλάδα να προωθεί στο πλαίσιο της βαλκανικής πολιτικής της τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και των Σκοπίων.

Το 2001 σημειώθηκε μια κινητικότητα και προτάθηκε η σύνθετη ονομασία «Άνω Μακεδονία». Όμως, δεν συζητήθηκε ουσιαστικά, εξαιτίας της κρίσης που ξέσπασε στην ΠΓΔΜ μεταξύ Σλάβων και Αλβανών.

Οι Αλβανοί ενθαρρυμένοι από την επιτυχία στο Κοσσυφοπέδιο (μετά τους 70ήμερους βομβαρδισμούς των Αμερικανών στη Σερβία) θέλησαν να επαναλάβουν το ίδιο στο τμήμα της ΠΓΔΜ που βρίσκεται δυτικά του Βαρδάρη. Από τις 7 Μαρτίου 2001 το αλβανικό στοιχείο έλαβε τα όπλα. Αν και οι Αλβανοί αποτελούν περίπου το ένα τρίτο του πληθυσμού της ΠΓΔΜ υπερέχουν στρατιωτικά των Σλάβων, καθώς έχουν τεράστιο ποσοστό πληθυσμού σε νεανική ηλικία.

Στις 13 Αυγούστου έπαυσαν οι εχθροπραξίες και υπογράφηκε η «Συμφωνία της Αχρίδας», με την οποία συμφωνήθηκε να παραχωρηθεί μεγάλος βαθμός αυτονομίας στις αλβανικές περιοχές. Οι Αλβανοί απέκτησαν τον έλεγχο της παιδείας, της υγείας και της τοπικής οικονομίας στους 16 από τους 84 δήμους της χώρας, ενώ στους υπόλοιπους, όπου οι Αλβανοί φθάνουν το 20% (όπως στα Σκόπια), η γλώσσα τους είναι επίσημη δίπλα στη σλαβική.

Σε αυτό το σημείο φάνηκε το μέγεθος της απαξίωσης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Οι Σκοπιανοί παρέδωσαν (η ηγεσία τους το 2001 και ο λαός με τη στάση του στο δημοψήφισμα του 2004) τη μισή περίπου χώρα –τις περιοχές του Τετόβου και της Στρούγκας- στους Αλβανούς που τους έσφαζαν επί πέντε μήνες. Δεν υπεχώρησαν, όμως, ούτε κατ’ ελάχιστο στο θέμα της ονομασίας, απέναντι στην «ισχυρή» Ελλάδα από την οποία συντηρείται η οικονομία τους.

Οι ευχές για τον καινούργιο χρόνο

Εφημερίδα "Ελεύθερη Ώρα"
9 Ιανουαρίου 2008, σελ. 2


Οι άνθρωποι συνήθως εύχονται για τον καινούργιο χρόνο πράγματα που δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τον χρόνο που πέρασε. Εορτάζουν το νέο έτος με πανηγυρικό τρόπο, γιατί το υποδέχονται γεμάτοι αισιοδοξία και ελπίδα.

Τις εορτάσιμες ημέρες οι ευχές ποικίλουν. Από το τετριμμένο, τυπικό και συμβατικό «χρόνια πολλά» που δίνει και παίρνει, κάποιες ευχές που προσπαθούν να φανούν πρωτότυπες, μέχρι αυτές που υπερβάλλουν, καθώς χαρακτηρίζονται από ουτοπικό μαξιμαλισμό. Όπως η ευχή για παγκόσμια ειρήνη.

Αναμένοντας το 2007, σχεδόν όλοι ευχηθήκαμε και πολλοί προσευχηθήκαμε να σταματήσει το αιματοκύλισμα στις εστίες πολέμου. Ωστόσο, όχι μόνο δεν σταμάτησε, αλλά γίναμε μάρτυρες θηριωδίας σε βάρος των αμάχων ανά τον κόσμο.

Μία άλλη ευχή, πολύ δημοφιλής αφορά τα παιδιά. Όμως, συνεχώς πληροφορούμαστε με φρίκη για παιδιά που πέφτουν θύματα της μανίας, της ανηθικότητας και της εκμετάλλευσης των μεγάλων, ενώ το φαινόμενο της παιδικής και εφηβικής εγκληματικότητας διεκδικεί τακτικά το μερίδιό του στην ειδησεογραφία.

Θα παρατηρήσετε –εύστοχα- πως ναι μεν οι πιο πάνω διαπιστώσεις είναι ορθές, ωστόσο δεν συνάδουν με το πνεύμα αισιοδοξίας των ημερών. Άλλωστε, με αυτούς τους προβληματισμούς δεν προσπαθώ να αποτρέψω κανέναν από το να εύχεται. Αντιθέτως, επιθυμώ να προτρέψω τους πάντες να εύχονται ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ.

Θα συμμορφωθώ, λοιπόν, ενόψει της νέας χρονιάς και θα εκφράσω τις ευχές μου. Μια πρώτη ευχή για την Ελλάδα. Να ανέλθουν στην ηγεσία της επιτέλους νέα πρόσωπα, άφθαρτα και με ισχυρές αντιστάσεις στους πειρασμούς της διαφθοράς, ώστε να βρεθεί στη θέση που ιστορικά της αξίζει.

Η δεύτερη αφορά τους σύγχρονους Έλληνες. Αλλαγή νοοτροπίας, όχι όμως και αλλαγή της εθνικής μας ταυτότητας. Να αγαπήσουμε τη Γλώσσα, την Ιστορία και τις αξίες του Πολιτισμού μας, για να αποφύγουμε την ισοπεδωτική ομοιομορφία, τον ατομικισμό και τη νευρωτική υπερκατανάλωση που επιβάλλει η θολοκουλτούρα της παγκοσμιοποίησης.

Θα μου πείτε τώρα πως υποχώρησα ατάκτως -κάτω από την πίεση που ασκεί το εορταστικό πνεύμα- σε αισιόδοξες ψευδαισθήσεις. Ίσως έχετε δίκιο… Εντούτοις, οι «αιθεροβάμονες» που αγωνίσθηκαν στο παρελθόν για όσα ονειρεύτηκαν, ενέπνευσαν στο παρόν εκείνους που σχεδιάζουν με πάθος, όσα θα αποτελούν πραγματικότητα στο μέλλον. Αντιθέτως, οι απαισιόδοξοι παραιτούνται συνήθως ακόμα και από το εφικτό.

Κλείνοντας, εύχομαι στον καθένα με κάθε ειλικρίνεια και θέρμη, πέρα από μακροζωία, υγεία και ευτυχία, να βρει την εσωτερική δύναμη και την πίστη να αγωνίζεται για όσα εύχεται! Όλοι έχουμε να κερδίσουμε κάτι από αυτό…

Τα ορόσημα στο «Μακεδονικό»

Z΄ μέρος: H Ενδιάμεση Συμφωνία
Εφημερίδα "Έρευνα"
3 Ιανουαρίου 2008, σελ. 7


Μετά τις αμερικανικές πιέσεις αίρεται το εμπάργκο. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1995 υπογράφεται στην Νέα Υόρκη η «Ενδιάμεση Συμφωνία» από τους υπ. Εξωτερικών των δύο χωρών, Παπούλια και Τσερβενκόφσκι. Η συμφωνία υπήρξε αποτέλεσμα έντονου διπλωματικού παρασκηνίου, όπου πρωταγωνίστησε ο Αμερικανός μεσολαβητής στη Βοσνία Richard Holbrooke.

Η Συμφωνία προέβλεπε:
-Τον σεβασμό των υπαρχόντων συνόρων.
-Την υποχρέωση της Ελλάδας να αναγνωρίσει τα Σκόπια με την προσωρινή ονομασία FYROM.
-Άμεση αλλαγή του συμβόλου (το αστέρι της Βεργίνας) που υπάρχει στη σημαία της ΠΓΔΜ.
-Η ΠΓΔΜ οφείλει να διακηρύξει ότι η ερμηνεία των επίμαχων άρθρων στο Σύνταγμά της δεν ερμηνεύονται ως διεκδίκηση ελληνικού εδάφους αλλά ούτε και ως ανάμιξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας.
-Την περαιτέρω αναγνώριση εκ μέρους της Ελλάδος της ΠΓΔΜ ως ανεξάρτητης και κυρίαρχης χώρας και δημιουργία γραφείων συνδέσεως στις αντίστοιχες πρωτεύουσες των δύο χωρών.
-Την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και αγαθών μεταξύ των δύο χωρών.
-Το επίμαχο θέμα της ονομασίας προβλεπόταν να λυθεί μετά από διαπραγματεύσεις με καταληκτική ημερομηνία το 2002, έτος λήξεως της Συμφωνίας.

Στις 12 Οκτωβρίου, το Μόνιμο Συμβούλιο του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) αποφασίζει, με τη σύμφωνη γνώμη της Ελλάδας, την ένταξη των Σκοπίων με την ονομασία FYROM.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να προσέξουμε την οπτική του Αμερικανού μεσολαβητή, όπως αποτυπώθηκε στο βιβλίο του "To End a War" (φωτο). Ο κ. Χόλμπρουκ καταλήγει ότι ο Παπανδρέου και ο Γκλιγκόροφ ήταν μεν ισχυροί ηγέτες αλλά υπέκυψαν τελικά στις αμερικανικές πιέσεις. Όπως υπογραμμίζει, το επεισόδιο αυτό απέδειξε ότι οι ΗΠΑ, όταν ασκούν πιέσεις στην κατάλληλη στιγμή και με αποφασιστικότητα, πετυχαίνουν τους στόχους τους. Παρατηρεί ακόμα πως αν είχε καθυστερήσει την αποστολή του για λίγες εβδομάδες, ίσως να μην την είχε ολοκληρώσει, καθώς ο μεν Παπανδρέου μπήκε στο Ωνάσειο και παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία στις αρχές του 1996, ο δε Γκλιγκόροφ παρά λίγο να πέσει θύμα σοβαρής δολοφονικής απόπειρας.

Η «Ενδιάμεση Συμφωνία» τηρήθηκε κατά κεραία από την Ελλάδα. Οι Σκοπιανοί, ωστόσο, μέσα από τα σχολικά τους βιβλία, τις ιστοσελίδες των κρατικών Οργανισμών ή των κρατικοδίαιτων οργανώσεων συνεχίζουν να προπαγανδίζουν ως σήμερα την «Μεγάλη Μακεδονία». Ακόμα και τον –τυπικά- αποσυρθέντα ήλιο της Βεργίνας τον χρησιμοποιεί στο διαδίκτυο το υπουργείο Πληροφοριών των Σκοπίων.