555 χρόνια από την Άλωση

Εφημερίδα "Έρευνα"
29 Μαΐου 2008, σελ. 7

Η φετινή 29η Μαΐου είναι η 555η επέτειος της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Είναι η ημέρα της πονεμένης Ρωμιοσύνης, των Αλησμόνητων Πατρίδων. Πλήγωσε την ιστορική μας μνήμη σε τέτοιο σημείο, που από τότε η ημέρα Τρίτη θεωρείται αποφράς.

Είναι, ωστόσο, μέρα τιμής και μνήμης στον τελευταίο Αυτοκράτορα, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και τους ήρωές του. Ως άλλος Λεωνίδας και θερμοπυλομάχοι έδωσαν στις επόμενες γενιές το παράδειγμα του ηρωισμού, της αυτοθυσίας και του χρέους.

Η απάντηση που έδωσε ο θρυλικός Αυτοκράτορας στον Μωάμεθ Β΄, «το να σου παραδώσω την Πόλη δεν είναι δικό μου δικαίωμα, ούτε κανενός άλλου από αυτούς που κατοικούν εδώ. Γιατί όλοι με μια γνώμη αποφασίσαμε ελεύθερα να πεθάνουμε, χωρίς να λογαριάσουμε τη ζωή μας», θα αποτελεί διαχρονικά σημείο αναφοράς για τον Ελληνισμό, απάντηση που αρμόζει στο Γένος μας και στα πολλά ολοκαυτώματά του που έμελλε να ακολουθήσουν.

Οι Έλληνες θεωρούμε την Άλωση καθοριστικό ορόσημο στη μακρά πορεία μας, ενώ οι ιστορικοί ανά τον κόσμο χαρακτηρίζουν το γεγονός κοσμοϊστορικό. Ο ακαδημαϊκός Διον. Ζακυθηνός αναφέρει χαρακτηριστικά: «Πίπτουσα η βασιλίς πόλις εχάρασσε το τέλος μιας εποχής», ενώ ο Πολ Φορ σημειώνει πως «αρχή της Αναγέννησης θεωρείται η Άλωση και η διαφυγή των Ελλήνων λογίων στη Δύση».

Πράγματι, περίπου 170 Έλληνες λόγιοι πρόσφυγες στη Δύση θεμελίωσαν τον Ουμανισμό και στην Αναγέννηση της Ευρώπης. Τεράστια πνευματικά μεγέθη της εποχής, όπως ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, ο Ιωάννης Αργυρόπουλος, ο Κωνσταντίνος Λάσκαρις, ο Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, ο Ιωάννης (Ιανός) Λάσκαρις και ο Μάρκος Μουσούρος.

Ο Ντε Πραντ στο βιβλίο του «Η Ελλάδα στις σχέσεις της με την Ευρώπη» τονίζει ότι οι Έλληνες «υπήρξαν οι δάσκαλοι της Ευρώπης» και προσθέτει ότι δεν γνωρίζει να έχει διδάξει τίποτε στην Ευρώπη η Τουρκία...

Τα χρόνια που ακολούθησαν, η Κωνσταντινούπολη έπαψε μεν να υφίσταται ως πολιτικό κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, παρέμεινε, όμως, το Κέντρο της Ορθόδοξης Οικουμένης.

Σήμερα, μετά από αλλεπάλληλες «αλώσεις», οργανωμένες διώξεις και σφαγές του ελληνικού πληθυσμού της Πόλης -το 1821, το 1922, το 1955 και το 1964- ζουν στη Βασιλεύουσα ελάχιστοι Ρωμιοί. Μας παρηγορεί τουλάχιστον το γεγονός ότι βρίσκεται ακόμα εκεί το Οικουμενικό μας πατριαρχείο, η κιβωτός του Γένους μας.

Τραγική εκείνη η ημέρα που «εάλω η Πόλις». Έσβησε η χιλιόχρονη Αυτοκρατορία μας. Έμεινε, όμως, η ελπίδα, τα όνειρα. Και αν σε κάποιους το «πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θα ‘ναι» ηχεί ακραίο, ας αναλογιστούν πως το εβραϊκό έθνος έκανε ξανά δική του την Ιερουσαλήμ μετά από 2500 χρόνια…