Τα ορόσημα στο «Μακεδονικό»

Α΄μέρος: η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας

Εφημερίδα "Έρευνα"
22 Νοεμβρίου 2007, σελ. 7

Αρκετοί αναγνώστες, οι οποίοι επισκέπτονται το ιστολόγιο ζητούν μία ανασκόπηση του «Μακεδονικού», όπως εξελίχθηκε από τη δεκαετία του ’90 και ύστερα. Φυσικά δεν θα μπορούσα να το αγνοήσω. Με αυτή τη σειρά από άρθρα γίνεται μία προσπάθεια να παρουσιαστούν σε χρονολογική σειρά και σύντομα τα κυριότερα ορόσημα του ζητήματος.

Πριν ξεκινήσω, ωστόσο, θα ήθελα να αφηγηθώ μία προσωπική εμπειρία. Τον Απρίλιο του 1989, ως τελειόφοιτος Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, συμμετείχα σε μία 10ήμερη εκδρομή στην Κεντρική Ευρώπη που είχε οργανώσει η Σχολή μας. Ακόμα θυμάμαι το σοκ που αισθανθήκαμε οι φοιτητές, μόλις το πούλμαν πέρασε τα ελληνο-γιουγκοσλαβικά σύνορα και αντικρίσαμε μία τεράστια πινακίδα που μας καλωσόριζε στην τότε «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας». Καθώς γινόταν ο έλεγχος των διαβατηρίων, κάποιοι προσπαθήσαμε να ανοίξουμε συζήτηση με τους ελεγκτές, οι οποίοι γνώριζαν ελληνικά. Αμέσως, ο συνοδός μας από το τουριστικό πρακτορείο έσπευσε να μας σταματήσει, ενώ το ύφος των ελεγκτών ήταν απροκάλυπτα εχθρικό. Να σημειώσω ότι όλα τα πρατήρια βενζίνης ανήκαν στην ίδια εταιρία, την ΜΑΚ-ΠΕΤΡΟΛ.

Η αλήθεια είναι πως για το ζήτημα είχαν γράψει προηγουμένως οι εφημερίδες του πατριωτικού χώρου, αλλά ως «προοδευτικός» φοιτητής νόμισα πως επρόκειτο για φαντασιώσεις ή παραλήρημα κινδυνολογίας κάποιων ακραίων εθνικιστών και δεν είχα δώσει την πρέπουσα σημασία μέχρι εκείνη την εκδρομή.

Οι Έλληνες πολίτες αρχίσαμε να «ξυπνάμε» μετά την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Στις 16 Δεκεμβρίου του 1991, στη σύνοδο των υπουργών εξωτερικών της ΕΟΚ, ο Αντ. Σαμαράς για να προσυπογράψει την διάλυση της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας, απέσπασε τρεις όρους-εγγυήσεις που αφορούσαν τις σχέσεις των Σκοπίων με την Αθήνα: να άρουν i)τις εδαφικές τους διεκδικήσεις, ii)την εχθρική προπαγάνδα σε βάρος της Ελλάδας και iii)το όνομα.
Τον εύλογο ενθουσιασμό των Αθηνών διέκοψε απότομα στις 3 Ιανουαρίου 1992 το πόρισμα της επιτροπής Badenter στις Βρυξέλλες, η οποία γνωμοδότησε υπέρ της αναγνώρισης του κράτους των Σκοπίων με το όνομα Μακεδονία.

Η Ευρώπη παρουσιάστηκε δίγλωσση μέσα σε διάστημα τριών εβδομάδων και προκάλεσε προβληματισμό και αγανάκτηση στην ελληνική κοινή γνώμη. Το χειρότερο για την Ελλάδα ήταν πως η κυβέρνηση των Αθηνών, ταλαντευόμενη ανάμεσα στον ενδοτικό πρωθυπουργό Μητσοτάκη και την ανυποχώρητη γραμμή του υπ. Εξωτερικών Σαμαρά, δεν έπεισε τη διεθνή σκηνή πως θεωρούσε το μακεδονικό θέμα ζωτικής εθνικής σημασίας. Αντίθετα, τα Σκόπια παρουσίασαν μία στάση αρραγή και ανυποχώρητη. Έπεισαν τους Ευρωπαίους εταίρους μας πως έχουν άμεση ανάγκη την συμπαράστασή τους, γιατί διαφορετικά κινδύνευε το κράτος τους να διαλυθεί άμεσα από της επιβουλές του Μιλόσεβιτς.

Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής συνέταξε επιστολή προς τους ευρωπαίους ομολόγους του (3 Ιαν. 1992), με την οποία ζήτησε να μην ονομαστούν τα Σκόπια «Μακεδονία». Ανέφερε ότι ο ίδιος είναι Μακεδών και ότι η σύνθεση των κατοίκων των Σκοπίων είναι Σλάβοι, Αλβανοί κλπ. που δεν έχουν καμία σχέση με τους Μακεδόνες.