Παύλος Μελάς - 104 χρόνια από την θυσία του

Εφημερίδα “Ελεύθερη Ώρα”
12 Οκτωβρίου 2008, σελ. 8

Συμπληρώνονται φέτος 104 χρόνια από την απώλεια μιας ελληνικής μορφής που στέκει πέρα από το χρόνο και το χώρο, καθώς πρόσφερε την αλκή της νιότης του με ενθουσιασμό και υπερηφάνεια σ’ αυτό που λέγεται Πατρίδα. Οι υπερβάσεις αυτού του είδους είναι διαχρονικές.

Γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870, μορφώθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε σ' ένα περιβάλλον με έντονο τον εθνικό παλμό. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Μελάς είχε εκλεγεί Βουλευτής Αττικής (1890) και Δήμαρχος Αθηναίων (1891).

Το 1886 μπήκε στη σχολή Ευελπίδων. Το 1892 πήρε γυναίκα του τη Ναταλία, κόρη του Στέφανου Δραγούμη και αδελφή του Ίωνα Δραγούμη.

Η εθνική περιπέτεια του 1897 τον πλήγωσε βαθιά. Πιστεύοντας όμως ότι η χώρα θα ξαναβρεί το δρόμο της, αντέδρασε μέσα στο κλίμα της απογοήτευσης που τότε κυριαρχούσε. Δημιουργεί στη Μακεδονία έναν μαχητικό εθνικό πυρήνα ενάντια των βουλγάρικων σχεδίων και γίνεται η ψυχή του κινήματος.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1904, με διαταγή της τότε ελληνικής κυβέρνησης, ήρθε στη Μακεδονία, μαζί με άλλους 4 αξιωματικούς για να συγκεντρώσει στοιχεία και να μελετήσει προσωπικά την κατάσταση.

Στις 22 Μαΐου, στην Αθήνα, ιδρύεται μυστικά το "Μακεδονικό Κομιτάτο". Ανάμεσα στα πρώτα μέλη του και ο Παύλος Μελάς. Ώσπου όμως να πειστεί η Ελληνική Κυβέρνηση να πάρει μέτρα για την υπεράσπιση του Μακεδονικού Ελληνισμού, συγκέντρωσαν μόνοι χρήματα. Οργανώνουν ένοπλα σώματα εθελοντών τα οποία στέλνουν στη Μακεδονία, μαζί με οπλισμό για τους Μακεδόνες για την υπεράσπισή τους από τις επιθέσεις Βούλγαρων και Τούρκων.

Στις 10 Ιουλίου του ίδιου χρόνου, ξαναήρθε μόνος στη Μακεδονία σαν ζωέμπορος στην Κοζάνη και τη Σιάτιστα, όπου οργάνωσε το πρώτο ένοπλο σώμα του. Κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα και ενημέρωσε την Ελληνική Κυβέρνηση για την κατάσταση στη Μακεδονία.

Ξαναήρθε για τρίτη και τελευταία φορά στη Μακεδονία στις 18 Αυγούστου 1904. Διοικούσε ένα σώμα 35 αντρών, όμως ουσιαστικά ήταν αρχηγός όλων των ανταρτικών ομάδων που δρούσαν στις περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς. Ο αγώνας ήταν σκληρός, γιατί ούτε δοκιμασμένους οδηγούς είχαν, ούτε εύκολα μπορούσαν να τροφοδοτηθούν.

Εκτός αυτών οι τουρκικές αρχές είχαν πληροφορηθεί το πέρασμα από τα σύνορα αυτού του ελληνικού σώματος και το καταδίωκαν με ενισχυμένο στρατιωτικό απόσπασμα. Ο Μελάς άρχισε αμέσως αγώνα εναντίον των κομιτατζήδων για να ξεκαθαρίσει την περιοχή, αλλά και για να οργανώσει την τοπική άμυνα.

Τη δράση του συνέχισε αδιάκοπα ως τις 13 Οκτωβρίου 1904. Εκείνη την ημέρα βρισκόταν στο χωριό Στάτιστα, που σήμερα προς τιμή του ονομάζεται Μελάς. Η συμμορία κομιτατζήδων του Μήτρου Βλάχου, τον πρόδωσε. Τουρκικό απόσπασμα κύκλωσε το χωριό και το τμήμα του Μελά. Έπειτα από άμυνα δύο ωρών αποφάσισαν έξοδο. Πρώτος όρμησε ο Μελάς που τραυματίσθηκε θανάσιμα στην οσφυϊκή χώρα και πέθανε μετά από μισή ώρα.

Λαβωμένος κάλεσε τον φίλο και συνεργάτη του Πύρζα και του είπε: «Το σταυρό να τον δώσεις στη γυναίκα μου και το τουφέκι, όπως σου είπα, του Μίκη (του γιου του). Και να τους πεις, ότι το καθήκον μου έκαμα».

Για να μην πέσει η σωρός του Παύλου Μελά στα χέρια των Τούρκων, ο Ντίνας -ένα από τα πρωτοπαλίκαρά του- έκοψε με το σπαθί του την κεφαλή του ήρωα, έθαψε το σώμα σ' έναν πρόχειρο τάφο εκεί όπου είχε σκοτωθεί και έπειτα περνώντας μέσα από τις γραμμές του τουρκικού αποσπάσματος, έφτασε στο χωρίο Ζέλοβο, όπου σ' ένα σπίτι στην άκρη του χωριού έθαψε και την κεφαλή του Παύλου Μελά. Το ακέφαλο σώμα του Παύλου Μελά βρήκαν οι Τούρκοι και μετέφεραν στην Καστοριά. Εκεί μεταφέρθηκε αργότερα και η κεφαλή του και μαζί τάφηκαν από τον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη προ της "ωραίας πύλης" του Ναού της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πισοδέρι, σε αφανή τάφο κάτω από την Αγία Τράπεζα.

Η είδηση του ηρωικού θανάτου του συγκλόνισε το πανελλήνιο. Ολόκληρη η Αθήνα πένθησε. Ο θάνατός του τον έκανε πρωτομάρτυρα ήρωα και σύμβολο του ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ και έγινε αφορμή να τρέξουν στη Μακεδονία πολλοί Έλληνες αξιωματικοί.

Ο αγώνας για την Μακεδονία απλώθηκε, γιγαντώθηκε για να καταλήξει στους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13, στο μεγάλο όνειρο του Ελληνικού Έθνους: την Απελευθέρωση της Μακεδονίας και Ένωσής της με την Ελλάδα.

Ο ηρωισμός του Παύλου Μελά αποτελεί οδηγό ώστε να ξεχωρίσουμε το εθνικό έργο από την εθνοκαπηλεία, την προσφορά και τη θυσία από το υπολογισμό. Ως γόνος αλλά και γαμπρός οικονομικά ισχυρών οικογενειών με πολιτική επιρροή, κάλλιστα θα μπορούσε να σταδιοδρομήσει σαν επιχειρηματίας ή πολιτικός και να φλυαρεί στα σαλόνια και τους χορούς της κοσμικής Αθήνας ή απλώς να ζήσει ευτυχισμένος με τη γυναίκα και τα δύο του παιδιά.

Η επιλογή του όμως ήταν να αγνοήσει όλα αυτά, να τα υπερβεί και να κάνει πράξη την ιδεολογία του. Παρακαλώ, μην επιχειρήσετε τη σύγκριση με σύγχρονους γόνους πολιτικών οικογενειών. Θα είναι άτοπη και συντριπτική….

Ως ελάχιστο φόρο τιμής στην Μνήμη του, η Επιτροπή Μνήμης και Τιμής Π. Μελά διοργανώνει εκδήλωση την Δευτέρα 13 Οκτωβρίου, ώρα 7μμ στο Μνημείο του Ήρωα -Ρηγίλλης και Βας. Σοφίας, έξω από τη Λέσχη Αξιωματικών.