17 Φεβρουαρίου 1914: Αυτόνομη Β. Ήπειρος

Πόσοι θυμούνται ότι η 17η Φεβρουαρίου είναι η ιστορική επέτειος της αυτονομίας της Β. Ηπείρου; Πόσοι γνωρίζουν ότι η Β. Ήπειρος απελευθερώθηκε τρεις φορές από τον Ελληνικό Στρατό;

Ας γυρίσουμε στην εποχή των βαλκανικών πολέμων. Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21 Φεβρουαρίου 1913) από τον τουρκικό ζυγό, ο Ελληνικός στρατός συνεχίζει ελευθερώνοντας μία μία και τις πόλεις της Βορείου Ηπείρου μέχρι έξω από τον Αυλώνα. Μερικές μάλιστα πόλεις είχαν ανακτήσει νωρίτερα την ελευθερία τους, όπως η Χειμάρρα με τον Σπ. Σπυρομήλιο (5/10/1912) και η Κορυτσά με τον Παν. Δαγκλή (7/12/1912).

Στις 17 Δεκεμβρίου 1913 η Ιταλία και η Αυστροουγκαρία, με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας δημιουργούν για πρώτη φορά το Αλβανικό κράτος, περιέχοντας στα όριά του και τη Βόρειο Ήπειρο. Από τότε το βόρειο τμήμα της Ηπείρου πέρασε στην ιστορία ως «Βόρειος Ήπειρος». Μάλιστα εκβιάζουν την Ελληνική κυβέρνηση να διαλέξει μεταξύ νησιών ανατολικού Αιγαίου και Βορείου Ηπείρου.

Το γεγονός αυτό ανάγκασε τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό να ξεσηκωθεί προχωρώντας σε ένοπλη εξέγερση με αποκορύφωμα την ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ στις 17 Φεβρουαρίου 1914. Σχηματίσθηκε Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο και μέλη τους ηρωικούς Μητροπολίτες Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο, Βελλάς & Κονίτσης Σπυρίδωνα και Κορυτσάς Γερμανό.

Υψώνεται η σημαία της Αυτονόμου Ηπείρου. Ενταγμένος ο Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός σε εθελοντικά σώματα & «ιερούς λόχους» ελευθερώνει τη Βόρειο Ήπειρο υποχρεώνοντας τους Αλβανούς να υπογράψουν στις 17 Μαΐου 1914 το Πρωτόκολλο της Κερκύρας. Σύμφωνα με αυτό αναγνωρίζονταν η αυτονομία και το αυτοδιοίκητο της Βορείου Ηπείρου, ελευθερία σχολείων, γλώσσας, θρησκείας, επί πλέον δε το δικαίωμα να έχουν οι Βορειοηπειρώτες δικό τους Στρατό και δική τους Χωροφυλακή. Ονομάζεται η περιοχή «Ήπειρος» και οι κάτοικοι της ονομάζονται «Ηπειρώτες» και όχι «Αλβανοί».

Η έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και η έκρυθμη κατάσταση στην Αλβανία αναγκάζει τους Ευρωπαίους να επιτρέψουν την είσοδο του Ελληνικού στρατού στη Βόρειο Ήπειρο. Στις 14 Οκτωβρίου 1914 ο Ελληνικός Στρατός ελευθερώνει για 2η φορά τη Β. Ήπειρο. Η ένωση της Βορείου Ηπείρου με την Ελλάδα επισημοποιήθηκε από τη συμμετοχή 16 αντιπροσώπων της στη Βουλή των Ελλήνων.

Ο διχασμός, όμως, Βενιζέλου - Κωνσταντίνου έδωσε την ευκαιρία στους Ευρωπαίους προστάτες των Αλβανών να αποσπάσουν και πάλι τη Βόρειο Ήπειρο από τον εθνικό κορμό.

Στη δεκαετία του 1920 ο αλβανικός εθνικισμός απέκοψε πραξικοπηματικά την Αλβανική Εκκλησία από το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Προσπάθησε μάλιστα να επιβάλει ως λειτουργική γλώσσα παντού την Αλβανική. Στη δεκαετία του 1930 ο βασιλιάς Ζιώγου επιτέθηκε εναντίον της Ελληνικής παιδείας. Οι Βορειοηπειρώτες προσφεύγουν στο δικαστήριο της Χάγης και δικαιώνονται (1935).

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 στο πλευρό των Ιταλικών μεραρχιών εισέβαλαν και δύο Αλβανικές εναντίον της Ελλάδος. Ο Ελληνικός στρατός προήλασε νικηφόρα. Για 3η φορά ελευθερώθηκε η Β. Ήπειρος.

Μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελληνική Κυβέρνηση ζήτησε στη Διεθνή Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι (30/08/1946) την ένωση της Β. Ηπείρου με την Ελλάδα. Το ζήτημα παραπέμφθηκε -ύστερα από αντιδράσεις του Σοβιετικού Υπουργού Εξωτερικών Μολότωφ και άλλων κομμουνιστικών κρατών- στο Συμβούλιο Υπουργών των Εξωτερικών των Μεγάλων Δυνάμεων (Γαλλία, ΗΠΑ, Μεγ. Βρετανία, Ρωσία) που έγινε στη Νέα Υόρκη (4 Νοεμβρίου έως 12 Δεκεμβρίου 1946). Το Συμβούλιο ανέβαλε τη λήψη αποφάσεων ως προς το Βορειοηπειρωτικό για μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης με την Αυστρία και τη Γερμανία. Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα, αν και «ξεχάστηκε» μετά το 1990 από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ – ΝΔ, εκκρεμεί και περιμένει τη λύση του.