Και Γραικοί και Έλληνες

Εφημερίδα "Έρευνα"
20 Μαρτίου 2008, σελ. 12

Αρκετοί αναγνώστες του ιστολογίου μου, μου επισημαίνουν -με αφορμή το Σκοπιανό- ότι η Ελλάδα έχει ένα είδος διπλής ονομασίας. Διεθνώς αποκαλείται επισήμως Greece και όχι Hellas όπως στο εσωτερικό. Θα προσπαθήσω, λοιπόν, να αποδώσω σύντομα την σημασία και την ιστορία των ονομάτων Γραικός και Έλλην, προς προς άρσιν κάθε παρανόησης.

Γραικός: ετυμολογείται από το γηραιός και γραία κι αυτό από την Γαία. Δηλώνει το παμπάλαιο και το γηγενές. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, Μετεωρολογικά (Α14), Γραικοί ή Σελλοί ονομάζονταν πριν τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα οι πανάρχαιοι κάτοικοι τής κεντρικής Ηπείρου πού καλούνταν μετά Έλληνες. Άρα το «Γραικός» είναι αρχαιότερο του «Έλλην».

Κατά τον μεσαίωνα επικράτησε ως εθνική ονομασία των Ελλήνων, καθώς Έλλην σήμαινε πλέον ειδωλολάτρης. Από τους Λατίνους διαδόθηκε στις νεότερες γλώσσες της Ευρώπης. Γαλλικά Grecs, Γερμανικά Griechen, Ιταλικά Greci, Αγγλικά Greeks κλπ. Στο νου μας επίσης, έρχεται η φράση: «Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω».

Έλλην: Το όνομα προέρχεται από τον Έλληνα, γιό τού Δευκαλίωνος που γεννήθηκε με «σπέρμα Διός». Τον 8ο π.Χ. αιώνα όλα τα Ελληνικά φύλα πήραν αυτό το όνομα. Ελλάς ονομαζόταν μία αρχαία πόλη κοντά στα Φάρσαλα. Επικράτησε όμως σιγά-σιγά ως εθνικό όνομα όλων των κατοίκων του Ελλαδικού χώρου.

Στα πρώτα χρόνια τής επικράτησης τού Χριστιανισμού το όνομα «Έλλην» ήταν συνώνυμο του ειδωλολάτρης. Απ' τον 9ο αιώνα όμως με τον Φώτιο έχουμε επανεμφάνιση τού ονόματος Έλλην. Τον 11ο αιώνα έχουμε νέα ενίσχυση τού ονόματος με τον Μιχαήλ Ψελλό και την Άννα Κομνηνή, ενώ τον 15ο αι. ο Γεώργιος Γεμιστός τόνιζε στον Μανουήλ Παλαιολόγο, ότι οι άνθρωποι, των οποίων ηγείται είναι «Έλληνες όπως το γένος η φωνή (γλώσσα) και η πάτριος παιδεία μαρτυρεί».

O Αδαμάντιος Kοραής επέβαλε με τις συγγραφές του το όνομα Έλλην για τους κατοίκους της αναγεννηθείσας Ελλάδας. Το όνομα αυτό προτιμούσαν οι υπόδουλοι του Ελλαδικού χώρου ήδη από τον 18ο αιώνα.

Ο Μακρυγιάννης διηγείται ότι κάποιος παπάς από τη Θήβα «έκανε τον άγιον εις τους Ρωμαίους (= τον άμαχο πληθυσμό) και μάθαινε τα μυστικά των Ελλήνων (= των αγωνιστών). Το Έλλην ταιριάζει περισσότερο τώρα που οι υπόδουλοι επιδόθηκαν σε πράξεις τόσο ηρωικές.

Μετά το 1821 οι τοπικές συνελεύσεις και στη συνέχεια η πρώτη εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο το 1822, αλλά και οι επόμενες εθνοσυνελεύσεις καθιέρωσαν επίσης το όνομα Έλλην και τα παράγωγά του. Με το όνομα αυτό συνειδητοποιήθηκε σαφέστερα ή σύνδεση με την κλασική αρχαιότητα.

Στις φωτογραφίες
Αθανάσιος Διάκος: τον σούβλισαν ημιθανή
Λεωνίδας: τον είχε σταυρώσει νεκρό ο Ξέρξης
Και «Εγώ Γραικός γεννήθηκα» και «Μολών λαβέ»